દોસ્તો અનુલોમ વિલોમ એ પ્રાણાયામની પ્રારંભિક ક્રિયા છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે ઘણી રીતે ફાયદાકારક છે. અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ પ્રાચીન ભારતમાં પ્રચલિત છે. અનુલોમનો અર્થ સીધો અને વિલોમનો અર્થ થાય છે ઊલટું. અનુલોમ વિલોમ કરવાથી અનેક પ્રકારના રોગોથી બચવામાં મદદ મળે છે. અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ વિશ્વમાં સૌથી વધુ લોકપ્રિય અને ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે.
અનુલોમ વિલોમ કરવાની સાચી રીત
સિદ્ધાસન અથવા વજ્રાસનમાં બેસીને તમારા જમણા હાથના અંગૂઠા વડે જમણું નાક બંધ કરો અને ડાબા નસકોરામાંથી શ્વાસ લો. હવે એકથી શરૂ કરીને પાંચ સુધી ગણો, ત્યારપછી આ આસનમાં જમણું નાક છોડીને હાથની મોટી આંગળી વડે ડાબું નાક બંધ કરો, ત્યારપછી ફરી પાંચ ગણો. આવું 1-2 મિનિટ કરો. વળી અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરતી વખતે વ્યક્તિએ સતત શ્વાસ લેતા રહેવું જોઈએ.
અનુલોમ વિલોમ કરવાથી હૃદયનું સ્વાસ્થ્ય સારું રહે છે. નિયમિત રીતે અનુલોમ વિલોમ કરવાથી હૃદયના ધબકારા સામાન્ય રહે છે, જેનાથી કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગોનું જોખમ ઓછું થાય છે. આ ઉપરાંત અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી શ્વાસની નળીઓ પણ સ્વસ્થ રહે છે, જેનાથી સ્વસ્થ રહી શકાય છે.
અનુલોમ વિલોમ એક એવો પ્રાણાયામ છે જે એકાગ્રતા વધારવામાં મદદ કરે છે. અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી તે નર્વસ સિસ્ટમને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે, જે મગજની કામગીરીમાં સુધારો કરે છે. અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી વિદ્યાર્થીઓની એકાગ્રતા શક્તિ વધે છે, જેના કારણે વિદ્યાર્થીઓને ઘણો ફાયદો થાય છે.
અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને લો બ્લડ પ્રેશરની સમસ્યામાંથી છુટકારો મળે છે. અનુલોમ વિલોમ કરવાથી શરીરમાં બ્લડ પ્રેશરના સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ મળે છે. નિયમિત રીતે અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી શરીરમાં ડાયસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર (DBP) અને સિસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર (SBP) નું સ્તર ઓછું થાય છે, જેના કારણે બ્લડ પ્રેશરની સમસ્યાથી પીડિત લોકોને ઘણો ફાયદો થાય છે.
અનુલોમ વિલોમ નિયમિત રીતે કરવાથી પેટનું સ્વાસ્થ્ય સારું રહે છે. અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી તે કબજિયાત, અપચો અને પેટમાં ખેંચાણની સમસ્યાથી દૂર રહેવામાં મદદ કરે છે, જે પેટનું સ્વાસ્થ્ય જાળવવામાં મદદ કરે છે.
અનુલોમ વિલોમ કરવાથી સ્થૂળતાની સમસ્યાથી છુટકારો મળે છે. અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ એ શ્વાસ લેવાની કસરત છે જેની મદદથી તે શરીરમાં રહેલી વધારાની ચરબી અથવા ચરબીને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. અનુલોમ વિલોમ કરવાથી શરીરના વધતા વજનને ઘટાડી શકાય છે, જેનાથી શરીરને ફિટ રાખવામાં સરળતા રહે છે.
અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી વ્યક્તિ ડિપ્રેશન અને ચિંતાની સમસ્યાથી છુટકારો મેળવી શકે છે. એક અભ્યાસ અનુસાર અનુલોમ-વિલોમ કરવાથી મગજના કાર્યમાં સુધારો થાય છે, જે ડિપ્રેશન અને ચિંતાની સમસ્યાને દૂર કરી શકે છે. આ સિવાય અનુલોમ વિલોમ કરવાથી માઈગ્રેન જેવી સમસ્યાને નિયંત્રણમાં રાખવામાં પણ મદદ મળે છે.
અનુલોમ વિલોમ કરવાથી શરીરના ઝેરી તત્વો બહાર આવે છે, જે શરીરને ડિટોક્સ રાખવામાં મદદ કરે છે. વળી ખોટા આહારને કારણે શરીરમાં ઘણી વખત ટોક્સિસિટી વધી જાય છે, જેનાથી શરીરમાં બીમારીઓનું જોખમ વધી જાય છે. આવી સ્થિતિમાં અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરીને શરીરને સરળતાથી ડિટોક્સ કરી શકાય છે.
અનુલોમ વિલોમ નિયમિત રીતે કરવાથી ડાયાબિટીસ જેવા રોગોના લક્ષણોને ઓછા કરવામાં મદદ મળે છે. એક અભ્યાસ અનુસાર અનુલોમ વિલોમ પ્રાણાયામ કરવાથી લોહીમાં શુગરની માત્રા ઓછી કરી શકાય છે, જેનાથી ડાયાબિટીસ જેવી બીમારીઓનું જોખમ ઓછું થાય છે. વળી ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે આ પ્રાણાયામ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે.
